черный

(черен, черна, чер­но) 
1. сиёҳ, сиёҳфом, сиёҳранг; 
черные волосы мӯи сиёҳ; 
черная краска ранги сиёҳ; 
черное платье куртаи сиёҳ; 
черный хлеб нони сиёҳ; 
черная ночь шаби тор; 
черное небо осмони тира 
2. перен. сиёҳ, торик, бад, бадқасд; 
черные мысли андешаҳои бад; 
черное подозрение гумони бад; 
черные силы реакции кувваҳои бадкасди иртиҷоӣ; 
черная зависть бухлу ҳасад; 
черная неблагодарность кӯрнамакӣ; 
черные замыслы қасдҳои душманона 
3. в знач. сущ. чёрные мн. донаҳои (мӯҳраҳои) сиёҳ (дар шохмот) II в знач. сущ. чёрное с (об одежде) либоси сиёҳ; 
ей идёт черное ба вай либоси сиёҳ мезебад // в знач. сущ. чёрный м, чёрная ж сиёҳпӯст, зангӣ 
4. партов; 
черный ход дари (роҳи) партов 
5. сиёҳ, ғайриихтисосӣ; 
черная работа кори сиёҳ 
6. уст. (курной) сиёҳ, дудзада, бемӯрӣ; 
черная изба хоааи сиёҳ, хонаи бемӯрӣ; 
черная баня ҳаммоми бемӯрӣ 
7. ист. андозии давлатӣ; 
черные земли заминҳои андозии давлатӣ 
8. уст. омӣ, ...и авом; 
черный народ халқи авом 
9. дар таркиби номхои баъзе ҳайвонот ва наботот: черный медведь хирси сиёҳ; 
черная смо­родина қаракот; 
черный уголь ангишт <> черная биржа биржаи пинҳонӣ (махфӣ); 
черная буря хокбӯрон; 
черный день рӯзи мабодо, рӯзи хоҷат, рӯзи мусибат; 
черное дерево обнус; 
черная доска тахтаи сиёҳ (тахтае, ки дар вай номҳои гунаҳгорон навишта мешавад); 
черное ду­ховенство роҳибони парҳезгор (рӯхониёни православӣ, ки тарки алоиқи дуньё мекунанд, риёзат мекашанд); 
черное золото тиллои сиёҳ, нафт; 
черная кость ом; 
черный лес бешаи дарахтони паҳнбарг; 
черная магия оаҳирӣ; 
черная мелан­холия молихулиён сахт; 
черные металлы фулузоти сиёҳ; 
черная немочь уст. бемории саръ; 
черная смерть уст. (чума) тоун; 
черные сотни ист. черносотенчиён, гурӯҳҳои авбошони мусаллаҳ (дастаҳои мусаллаҳи иртичоии харобовар дар Россияи подшоҳӣ, ки зидди яҳудиён ва мукрбили харакатхои революционии солҳои 1905-1907 мубориза мебурданд); 
черные списки рӯйхатҳои одамони хавфнок; 
держать кого-л. в черном теле ба касе зулм кардан, касеро хору зор кардан; 
называть белое черным ширро сиёх гуфтан; 
принимать белое за черное ширро сиёҳ пиндоштан; 
черная кошка пробежала между ними дар байни онҳо хунукӣ афтид; 
~ым по бело­му написать (сказать) сарех (аён, возеҳ) навиштан (гуфтан)