да
I частица 1. утв. ҳа, ҳо, бале, оре; все пришли?-Да. ҳама омаданд? - Ҳа; да, конечно ҳа, албатта 2. (так, действительно) ҳақиқатан, ҳақиқатан ҳам, дар воқеъ; да, много лет прошло с тех пор ҳақиқатан ҳам аз байн бисёр солҳо гузашт 3. (кстати, в дополнение к сказанному) воқеан, ҳа, гуфтагӣ барин; да, чуть незабыл... воқеан, қариб буд фаромӯш кунам... 4. (как же, как бы не так) осон не, умед накун(ед); да! заставишь его поехать туда вайро ба он ҷо фиристодан осон не! 5. вопр. ҳамин тавр?, ҳамтумӣ?; он уехал.- Да? а я и не знал вай рафт.- Ҳамтумӣ? ман бехабар // (не правда ли?) ҳамин тавр не?, албатта; ты придёшь, да? ту албатта меоӣ? // («что?», «слушаю!» - напр. по те-лефону) лаббай, гӯшам ба шумост 6. усил. э, наход; да что с вами го-ворйть! э, бо шумо гап задан чӣ ҳоҷат!; да не может быть! наход ҳа-мин тавр бошад!; это что-нибудь да значит ин ҳазл не, ин албатта аҳа-мият дорад 7. с повел.: -чӣ, канӣ; да вставай же! хези-чӣ!; да пустйте же! сар диҳед-чӣ! 8. с гл. 3 л. наст. и буд. (пусть) бигузор, бод; да здрав-ствует наш геройческий народ! зинда бод халқи қаҳрамони мо! <> ай да...! бале!, офарин!, салламно!; ну да! 1) (как бы не так) осон не, осон нашудааст 2) (конечно) албатта, шаке нест, ба ростй 3) (неужели) наход?; я завтра полечӯ на Сёверный полюс.- Ну да? ман пагоҳ ба Қутби Шимол мепарам.- Наход?; да нӯ 1) -э; данӯ его равад-э 2) то же, что ну да 3; [вот] это да! прост. (выражает восхищение) ӯ-ҳӯ!, ана халос!, бай-бай!, ваҳ! II союз 1. соед. ва, ҳам, ӯ; он да я ману вай // в сочет.: кожа да ко-сти пӯсту устухон; хлеб да соль нону намак 2. присоед. ҳам, ва ҳам, боз, ва боз, ва, ӯ; какйе же вы весёлые, да трудолюбйвые! шумоён аҷаб шод-мону меҳнатдӯст будаед! // в сочет. с нареч. «ещё», «вдобавок»,«притом» ки..., зимнан, ва он, он ҳам, ҳам; купйл кнйгу, да ещё какӯю интерёсную китобе харид(ам), ки хеле мароқовар аст 3. против. (а, но, однако) аммо, вале, лекин, дау\ он охотно бы сдёлал это, да у него нет врёмени вай бо дилу ҷон ин корро мекард, аммо вақт надорад; дорого - да мйло... қимат бе ҳикмат нест; мал золотнйк, да дорог погов. да хурдтараки калонкор; тилло гарчи хурд аст, қиматаш бузург аст <> да и союз 1) соед. ва, ҳам, =у; шёл мймо да и зашёл гузорам афтоду даромадам 2) присоед. ҳам, ва ҳам, боз, ва боз, ва, =у; я никогда нё был в тех краях, да и вряд ли сумёю побывать ман ба он ҷоҳо ҳеҷ гоҳ нарафтаам ва гумон ҳам надорам, ки рафта метавонам 3) против. аммо, вале, лекин, ӯ; есть у нас рёчка, да и та неглубокая дар ҷои мо дарёчае ҳасту вай ҳам чуқур не; да и говорить-то об этом не стоит дар ин хусус ҳоҷати гап задан ҳам нест; да и только халос, ӯ халос, бас, ӯ бас; плачет, да и только гирья мекунаду халос